Historia TMZŚ

O Towarzystwie Miłośników Ziemi Świeckiej po raz pierwszy pisano w 1986 roku. Ukazała się wtedy publikacja w ilości 150 egzemplarzy podsumowująca dwadzieścia lat działalności TMZŚ. Treść jej prezentujemy poniżej.

 Publikacja, którą oddajemy do rąk Czytelników nie rości sobie pre­tensji, by być monografią Towarzystwa Miłośników Ziemi Świeckiej. Przekazując wybrane materiały oparte na źródłach staraliśmy się p kazać w jaki sposób grupa działaczy kulturalnych, społecznych, politycznych i administracyjnych – grupa ludzi zakochanych w swoim mieście, starała się nawiązać do pięknych tradycji ruchu kulturalnego i oświatowego zapoczątkowanego na Ziemi Świeckiej w końcu XIX wieku. Wspomnijmy tu o istniejących towarzystwach ludowych, towarzy­stwach śpiewaczych czy też bardzo aktywnie przed I wojną światową dzia­łającym Towarzystwie Czytelni Ludowych.

Realizacja tych zamierzeń nastąpiła dopiero w 1966 roku.

21 marca 1966 roku powołano w Świeciu Oddział Kujawsko-Pomorskiego Towarzystwa Kulturalnego przyjmując dla niego nazwę „Towarzystwo Miłośników Regionu”. Obejmowało ono swoim oddziaływaniem dawny powiat świecki. Prezesem tego pierwszego po wojnie towarzystwa kulturalnego został podinspektor szkolny  Eugeniusz Cichocki, wiceprezesem, kierownik Powiatowego Domu Kultury – Tomasz Lewandowski, a skarbnikiem, przewodni­czący MRN  Konrad Agatowski

 Powołano wówczas do życia trzy sekcje Towarzystwa Miłośników Regionu. Kierowali nimi: literacką – Jan Jakubik (przewodniczący ZP ZMW). historyczną  Maksymilian Grzegorz (nauczyciel LO) oraz muzealną i ochrony zabytków – mgr inż. Janusz Kaliszek (pracownik Zakładów Celulozy i Papieru).

 Z zachowanych z tego okresu nielicznych dokumentów wynika, że To­warzystwo liczyło 45 członków.

 Działalność merytoryczną Towarzystwo opierało głównie na współpracy z TWP, TSŚ i TRZZ. Ustalono tytuły prelekcji. Sekcja historyczna przystąpiła do zbierania materiałów dotyczących dra Floriana Ceynowy.

 Sekcja literacka nawiązała kontakt z Oddziałem Powiatowym Związku Nauczycielstwa Polskiego, przy którym w październiku 1966 roku zorganizo­wano amatorski zespół teatralny. Należeli do niego nauczyciele i członkowie Towarzystwa.

 W tym samym roku  l listopada z inicjatywy Towarzystwa Miłośników Regionu zorganizowano Dyskusyjny Klub Filmowy. Zrzeszał on 160 członków, a kierował nim Bartłomiej Kowalik  ówczesny inspektor do spraw kultury w Wydziale Oświaty PPRN. Powołano również zespół do opracowania monografii powiatu świeckiego. Z inicjatywy Towarzystwa w Powiatowym Domu Kultury zorganizowano wystawę prac fotograficznych pn. ,,Piękno Ziemi Świeckiej w obiektywie”.

 Program działania na rok 1967 obejmował wiele interesujących propozy­cji. Wymieńmy niektóre:

 – zwiększenie ilości członków Towarzystwa o 20 osób,

 – działalność odczytowa – ,,Historia i życie dr Floriana Ceynowy” oraz „Jak patrzeć na   dzieło sztuki”,

 – organizowanie spotkań literackich i dyskusji,

 – kontynuowanie prac nad monografią powiatu,

 – organizowanie wycieczek do miejsc historycznych i wykopalisk,

 – zorganizowanie sesji na temat historii powiatu świeckiego w okresie oku­pacji   hitlerowskiej,

 – kontynuowanie rejestracji zabytków kultury materialnej, otoczenie ich opieką,

 – zbieranie eksponatów do muzeum regionalnego,

 – pomoc teatrowi amatorskiemu ZNP,

 – współudział w organizacji szkolnych sejmików kół turystyczno-krajoznawczych,

 – współudział w organizacji przeglądów młodzieżowych zespołów dramatycz­nych, tanecznych, muzycznych i chórów,

 – współpraca z TWP, TSS, TRZZ i TPPR w zakresie działalności odczytowej.

W tym roku zanotowano też 10.960 zł dochodów, na co składało się: składki członkowskie  600 zł, subwencja rady narodowej  5.360 zł, dota­cje od członków wspierających 4.500 zł i dochody z imprez własnych  500 zł.

 W niespełna rok po powołaniu Towarzystwa Miłośników Regionu nieu­leczalna choroba spowodowała rezygnację z funkcji prezesa Eugeniusza Cichockiego. I jak to często bywa, jeśli zabraknie człowieka będącego motorem działania, tak stało się i w tym przypadku, bowiem do lipca 1970 roku bra­kuje na temat działalności Towarzystwa jakichkolwiek dokumentów. Był to wiec najprawdopodobniej tzw. okres zastoju w pracy Towarzystwa.

 18 lipca 1970 roku na zebraniu w Powiatowym Domu Kultury postano­wiono Towarzystwo reaktywować, zmieniając jednocześnie jego nazwę na Towarzystwo Miłośników Ziemi Świeckiej. Wybrano zarząd, którego prezesem został zastępca przewodniczącego PPRN – Jan Harsz, wiceprezesem  pod­inspektor szkolny Bernard Gajewski, sekretarzem – kierownik PDK – Ta­deusz Szczepański, skarbnikiem – Konrad Agatowski. Członkami zarządu zostali ponadto: inspektor ds. kultury PPRN – Jan Piątkowski, pracownik Zakładów Celulozy i Papieru  Lubomił Trząsalski i przewodniczący ZP ZMS – Elżbieta Janiszewska. Komisję Rewizyjną tworzyli: Bartłomiej Kowalik, Henryk Koszowski i Jan Łomnicki. Na zebraniu powołano także sekcje To­warzystwa. Geograficzną kierował Joachim Bujak, historyczną – Henryk Czapiewski, literacką  Jan Jakubik, a sekcją amatorskiej działalności arty­stycznej  Tadeusz Ewertowski, późniejszy dyrektor Państwowej Szkoły Mu­zycznej w Chełmnie.

 Zadania programowe, które zostały uchwalone zmierzały do skupienia w szeregach Towarzystwa społecznych działaczy kultury, a także ludzi zaj­mujących się nią profesjonalnie i w sposób zorganizowany. Postanowiono przystąpić do ewidencjonowania materiałów i zbierania eksponatów związa­nych przeszłością Ziemi Świeckiej. Zamiarem działaczy Towarzystwa miało być także upowszechnianie społecznego ruchu kulturalnego, jego dobrych tradycji a także form i metod pracy organizacji prowadzących działalność kulturalno-oświatową.

 W odróżnieniu od innych oddziałów KPTK województwa bydgoskiego, Towarzystwo Miłośników Ziemi Świeckiej miało i ma dość trudne zadanie, bowiem Ziemia Świecka nie stanowi samodzielnego regionu kulturalnego. Północna cześć tej ziemi wchodzi w skład regionu kaszubskiego, ściślej Kociewia, pozostała część nie posiada regionalnych tradycji kulturowych w sen­sie własnego folkloru, a południowa część ziemi kulturowo ciąży w kierunku Kujaw. W programie działania postanowiono więc zmierzać przede wszyst­kim do rozbudowania w społeczeństwie miasta i powiatu zamiłowań kultu­ralnych, nawiązywania do tradycji, a szczególnie przeszłości historycznej Świecia będącego w średniowieczu ważnym ośrodkiem politycznym i wojsko­wym. Ważną sprawą stało się w tym okresie ukazywanie perspektywy gospodarczego rozwoju Świecia i jego okolic. Drugim kierunkiem, który domi­nował w planie pracy Towarzystwa było zamierzenie objęcia szeroko rozumianym wychowaniem estetycznym całego społeczeństwa miedzy innymi poprzez organizację spektakli teatralnych, spotkań z ludźmi nauki, kultury, sztuki a także przez organizację spektakli teatralnych, spotkań z ludźmi nauki, kultury, sztuki a także popieranie artystycznej twórczości ludowej i twórczości ama­torskiej nie związanej ze sztuką ludową.

 Ważnym wydarzeniem było zorganizowanie przez TMZS „Studium Wie­dzy o Regionie”. Inauguracja studium nastąpiła 14 października 1970 roku. Zajęcia, które trwały do lata 1971 r. obejmowały szeroki wachlarz tematów związanych z regionem. Wykłady na temat pochodzenia i rozwoju rzeźby te­renu powiatu świeckiego prowadził mgr Eugeniusz Drozdowski. Na temat szaty roślinnej  dr Mirosław Ceynowa-Giełdoń. O przeszłości prehistorycz­nej regionu Świecia mówił mgr Gerard Wilke. Z dziejami Świecia do 1309 roku zapoznał słuchaczy prof. dr Kazimierz Jasiński, a o historii powiatów świeckiego i nowskiego od XIV do XVIII wieku mówił dr Maksymilian Grzegorz. Dzieje Świecia w czasach zaboru pruskiego 17721920 omówił doc. dr Kazimierz Wajda. Historię miasta i powiatu w okresie międzywojennym przedstawił dr Mieczysław Wojciechowski, Świecie pod okupacją hitlerowską – mgr Jan Szyling, a dzieje miasta i powiatu po wyzwoleniu  dr Ryszard Kozłowski. O perspektywach rozwoju powiatu świeckiego w ramach bydgo­skiego regionu gospodarczego mówił mgr Jan Falkowski, o zabytkach Świecia i okolic dr Marian Arszyński, a o rozwoju osadnictwa na Ziemi Świeckiej – dr Eugenia Kwiatkowska. Organizatorem tego ciekawego Studium był kie­rownik sekcji historycznej TMZS  mgr Henryk Czapiewski.

 Także w tym okresie bardzo energiczną działalność rozpoczęła sekcja geograficzna Towarzystwa. Przystąpiono do ewidencjonowania zabytków kul­tury materialnej znajdujących się na terenie powiatu. Spisano i otoczono opieką pomniki przyrody, parki, aleje, zabytkowe drzewa i inne miejsca chronione właściwe tylko naszemu regionowi. Wspólnie z zarządem Oddziału PTTK oraz szkolnymi kołami turystyczno-krajoznawczymi przystąpiono do opracowania folderu, a ściślej przewodnika po Ziemi Świeckiej. Sekcja geograficzna zorganizowała ponadto spotkanie z uczestnikiem wyprawy na Spitzbergen.

Nie mniej ciekawą działalność zainaugurowała w tym okresie sekcja literacka. W ramach cotygodniowych zajęć „Klubu przy świecach” zorganizowano kilkadziesiąt spotkań autorskich. Gościliśmy w Świeciu m. in. Jana Góreca-Rosińskiego, Andrzeja Baszkowskiego, Krzysztofa Nowickiego, Kazimierza Hoffmana, Ryszarda Milczewskiego-Bruno, Edwarda Stachurę, Romana Samsela. Nikosa Chadzinikolau, Władysława Dunarowskiego, Bogumiłę Dzie­kan, Zbigniewa Jankowskiego, Zdzisława Polsakiewicza, Zdzisława Wróbla, Mariana Turwida, Jerzego Lesława Ordana, Wojciecha Roszewskiego, Piotra Kuncewicza a także redaktorów naczelnych „Gazety Pomorskiej”, „Ilustrowa­nego Kuriera Polskiego”, „Pomorza” oraz „Faktów i Myśli”. Z tej okazji To­warzystwo było wraz z Domem Książki współorganizatorem kiermaszów twór­czości zapraszanych autorów. Dodać należy, że obok prezentowania twórców profesjonalnych z zainteresowaniem spotykała się twórczość członków sekcji literackiej Towarzystwa, a prezentacja dorobku członków sekcji w czasie przeglądu dorobku kulturalnego powiatu świeckiego w Bydgoszczy zyskała bardzo wysokie uznanie.W październiku 1971 roku, a więc w 500-setną rocznicę urodzin Mikołaja Kopernika wspólnie z Towarzystwem Naukowym w Toruniu zorganizowano cykl wykładów poświęconych wielkiemu polskiemu astronomowi. Inaugura­cyjny wykład poprzedzony został ciekawą wystawą i kiermaszem książek o Koperniku.

 W tym także roku powstała sekcja fotografii artystycznej, .która była or­ganizatorem trzech wystaw zbiorowych i przystąpiła do wykonywania ma­teriałów dokumentalnych dotyczących działalności TMZŚ.

 17 lutego 1972 roku odbył się inauguracyjny wykład zorganizowanego przez Towarzystwo „Studium Wiedzy o Sztuce”. Odbywające się co dwa ty­godnie zajęcia każdorazowo poprzedzane były ekspozycjami dzieł sztuki  malarstwa polskiego i światowego organizowanymi przez bydgoskie Biuro Wystaw Artystycznych. W programie studium znalazły się wykłady na temat genezy sztuki, obcowania ze sztuką, zagadnień kultury estetycznej, sztuki w naszym życiu oraz czołowi twórcy sztuki, sztuka ludowa w życiu współczesnym, jak patrzeć na dzieło sztuki, współczesne malarstwo, rzeźba, grafika, tkactwo artystyczne, metaloplastyka.

 Sprawozdanie zarządu Towarzystwa Miłośników Ziemi Świeckiej za rok 1972 informuje, że Towarzystwo było w tym .roku organizatorem 12 dużych imprez artystycznych oraz 86 spotkań autorskich, wykładów i prelekcji. Było także współorganizatorem Dekady Kultury Radzieckiej w czasie której zaprezentowano wiele ciekawych imprez artystycznych i oświatowych na te­renie całego powiatu.

 Pod koniec czerwca 1973 roku nastąpiły zasadnicze zmiany w składzie zarządu Towarzystwa. Funkcję prezesa powierzono Henrykowi Czapiewskiemu. Wiceprezesami zostali: Jan Chariasz i Feliks Czortek, sekretarzem wy­brano Michała Borocha, skarbnikiem  Mirosławę Pietrykę a członkami za­rządu zostali: Konrad Agatowski, Tadeusz Szczepański, Maria Sieradzka i Elżbieta Janiszewska. Pracami poszczególnych sekcji kierowali: Joachim Bujak  geograficzną. Henryk Czapiewski  historyczną, Jan Jakubik  literacką, Jan Maselewski  fotograficzną i Irena Kopaczewska  amator­skiej twórczości artystycznej. Nowy zarząd, na wniosek prezesa Czapiewskiego podjął decyzję organizowania corocznie dużej imprezy dla środowi­ska pn. „Dni Ziemi Świeckiej”. W ten sposób godnie uczczono trzydziesto­lecie Polski Ludowej. Postanowiono również włączyć się do obchodów 20-le-cia działalności Powiatowego Domu Kultury z którym Towarzystwo Miłośni­ków Ziemi Świeckiej ściśle współpracowało. Pierwsze Dni Ziemi Świeckiej odbyły się od l do 9 czerwca 1974 r. Zawierały one w swoim programie bar­dzo wiele interesujących imprez. Społeczeństwo miało okazję obejrzeć spek­takl „Na szkle malowane” przygotowany przez Teatr Polski w Bydgoszczy. Wystąpiły też liczne zespoły amatorskie m. in. zespół regionalny „Kaszuby” z Kartuz, kapela ludowa ze Śliwic, orkiestra młodzieżowa z Chełmna. Prze­prowadzono turniej domów kultury z Tucholi i Świecia. Rywalizowały także ze sobą dwa dobrze działające gminne ośrodki kultury Osie i Rychława. Od­był się też turniej zakładów pracy: „Celuloza” Świecie i Nowieńskie Fabryki Mebli. Oprócz wymienionych tu dużych imprez zorganizowano kilka spotkań z ludźmi teatru, filmu, twórcami ludowymi i literatami. Odbywało się także wiele imprez sportowych; zawody lekkoatletyczne, regaty żeglarskie, turniej szachowy a także międzynarodowe spotkanie w piłce nożnej NRD  Polska.

 Podczas trwania „Dni” eksponowano wiele wystaw z których najwięk­szym zainteresowaniem cieszyła się wystawa amatorskiej twórczości plastycznej.

 Towarzystwo było także współorganizatorem wystawy osiągnięć społecz­no-gospodarczych powiatu świeckiego w 30-leciu PRL. Wystawa ta była prezentowana we wszystkich siedzibach gmin powiatu a ponadto w większych zakładach pracy i instytucjach.

 Z okazji „Dni” ukazało się specjalne wydawnictwo zawierające szcze­gółowy program ich obchodów oraz krótką wzmiankę o przeszłości historycz­nej tych ziem.

 Jesienią 1974 roku nastąpiło połączenie dwóch sekcji historycznej i geo­graficznej w jedną  historyczno-geograficzną. Członkowie pracujący w niej zajęli się przygotowywaniem materiałów na 100-lecie Liceum Ogólnokształ­cącego, którego jubileusz przypadał na rok 1976. W dalszym ciągu porządko­wano dokumentację dotyczącą zabytków architektury, pomników przyrody oraz pomników walki i męczeństwa z okresu II wojny światowej.

 Sekcja fotograficzna opracowywała wystawę fotogramów pn. „Osiągnięcia powiatu w 30-leciu PRL”, natomiast sekcja literacka zorganizowała 42 spot­kania z pisarzami, ludźmi kultury i sztuki. Towarzystwo objęło także patro­nat nad szkółką szachową miejscowego klubu szachowego „Gambit”.

 W dalszym ciągu przez cały rok starannie przygotowywano się do dru­gich już z kolei „Dni Ziemi Świeckiej”. Tym razem trwały one od 31 maja do 4 czerwca 1975 r. Na program ich złożyły się między innymi występy ze­społów regionalnych, spektakle teatralne, koncerty orkiestry dętej, spotkania z autorami monografii „Dzieje Świecia i jego regionu”, którą w tym czasie przygotowywano do druku. Pracownicy drukami świeckiej przygotowała bar­dzo atrakcyjne widowisko pn. „Chrzest drukarski”. Sekcja historyczno-geo­graficzna ogłosiła konkurs na prace pisemne „Moja miejscowość w 30-leciu Polski”. Wzięło w nim udział osiem gminnych szkół podstawowych.

Kolejne walne zebranie sprawozdawczo-wyborcze, które przeprowadzono 5 lutego 1976 roku ponownie powierzyło Henrykowi Czapiewskiemu funkcję prezesa Towarzystwa. Wiceprezesami zostali: Maria Sieradzka i Feliks Czortek, .sekretarzem  Michał Boroch a skarbnikiem Mirosława Pietryka. Człon­kami zarządu wybrano Ireneusza Stasiaka, Jana Kamińskiego i Zygmunta Kruka. Powołano też Komisję Rewizyjną w składzie: Edmund Starzyński  przewodniczący, oraz Gertruda Gostomska i Tadeusz Szczepański. Na zebra­niu tym dokonano także organizacyjnej inauguracji sekcji plastycznej Towa­rzystwa, której kierownictwo powierzono Kazimierzowi Suchockiemu. W okresie tym TMZŚ skupiało w swoich szeregach 84 działaczy. Największa by­ła sekcja historyczno-geograficzna licząca 28 członków, kolejno sekcja pla­styczna  22 członków, fotograficzna  18 członków oraz sekcja literacka i amatorskiego ruchu artystycznego skupiająca członków 16.

 Trzecie „Dni Ziemi Świeckiej” zorganizowane zostały w dniach 28 maja do 2 czerwca 1976 roku. Wydany został z tej okazji program – informator, w którym zamieszczono również historię gimnazjum w Świeciu i życiorys dr. Floriana Stanisława Ceynowy. Kulminacyjnym bowiem punktem „Dni” były obchody 100-lecia świeckiego gimnazjum  obecnego Liceum Ogólnokształ­cącego i nadanie mu imienia Floriana Ceynowy. Z tej okazji odbyło się mię­dzy innymi spotkanie młodzieży z absolwentami szkoły  jubilatki oraz licz­ne imprezy artystyczne, oświatowe i rekreacyjno-sportowe.

 24 października 1977 roku nastąpiły zmiany w zarządzie. Funkcję prezesa powierzono Janinie Skrzypeckiej-Tobołkiewicz. Pierwszym wiceprezesem zo­stał Henryk Czapiewski a do zarządu dokoptowano: Janinę Romańską i Aleksandrę Śpicę-Gierszewską, powierzając tej ostatniej funkcję skarbnika.

 W okresie 15 czerwca 1977 roku przeprowadzono IV „Dni Ziemi Świec­kiej”. Obok tradycyjnie organizowanych imprez wzbogacono je o „Trybunę Obywatelską”, „Sportowe Swawole 77″ i zorganizowaną przez redakcję „Gło­su Celulozy” imprezę dla czytelników tej gazety pn. „Dziewiąta strona”. II Przegląd Plastyczny artystów amatorów był impulsem do wydania katalogu tej wystawy z krótkimi życiorysami najciekawszych twórczo plastyków: Jó­zefa Cieszyńskiego, Lucyny Fojut, Bernarda Kozłowskiego, Kazimierza Ogrodniczuka, Andrzeja Sieradzkiego, Kazimierza Pawła Suchockiego, Kazimierza Zygmunta Suchockiego i Romana Zadoreckiego.

 Wystawa cieszyła się wielkim powodzeniem wśród zwiedzających i na pniu została zakupiona przez Zakłady Celulozy i Papieru. Również w tym czasie ukazały się nakładem TMZŚ i dwie pozycje Jana Kamińskiego  „Hi­storia drukarstwa w Świeciu” i ,,30 lat sportu w Świeciu”.

 19 maja 1978 roku rezygnację z funkcji prezesa składa Janina Skrzypecka-Tabołkiewicz. Prezesem Towarzystwa został ponownie Henryk Czapiewski.

 Inaugurację V „Dni Ziemi Świeckiej” połączono tym razem z uroczy­stym otwarciem Wojewódzkiej VI Spartakiady Dzieci i Młodzieży na stadio­nie Zakładowego Klubu Sportowego „Wda”. Z wieży ratusza miejskiego tra­dycyjny hejnał Świecia inauguruje liczne imprezy, a wśród nich pokaz mo­dy młodzieżowej, wojewódzki przegląd młodzieżowych zespołów wokalno-muzycznych, spotkanie ze znanym aktorem Józefem Nowakiem, kino nocne itp. V „Dni Ziemi Świeckiej” zaliczyć należy do udanych, jednak koniec ro­ku utrwalony został w pamięci działaczy Towarzystwa smutkiem i głębokim żalem; 27 grudnia 1978 roku zmarł wielki społecznik, długoletni prezes Towarzystwa Miłośników Ziemi Świeckiej, inicjator „Dni Ziemi Świeckiej”  Henryk Czapiewski.

 Walne zebranie odbyło się 27 lutego 1979 roku. Pamięć Henryka Czapiewskiego uczczono minutą ciszy oraz przyjęto wniosek Jana Jakubika aby do­rocznie organizowane w ramach ,,Dni Ziemi Świeckiej” regaty żeglarskie roz­grywać o Memoriał Henryka Czapiewskiego.

Sprawozdawczo-wyborcze zebranie powołało nowy zarząd. Prezesem zo­stał Wacław Pawlak, pierwszym wiceprezesem  Jan Chariasz, wicepreze­sami  Maria Sieradzka i Witold Meller. Sekretarzem wybrano Michała Borocha, skarbnikiem  Irenę Kosmalską, a członkami zarządu  Janinę Ro­mańską, Aleksandrę Śpicę-Gierszewską i Jana Kamińskiego. Skład Komisji Rewizyjnej pozostał bez zmian.

 Towarzystwo liczyło w tym czasie 71 członków.

 W zorganizowanych już po raz szósty w okresie od 26 maja do 3 czerwca

 1979 „Dniach Ziemi Świeckiej” odbyły się między innymi: IV Przegląd Pla­styków Amatorów, różnorodne imprezy sportowe, koncerty orkiestry dętej ZCiP, pokaz mody, zorganizowane przez klub ,,Papirus” Popisy  79, turnie­je szachowe, zawody wędkarskie, sportowe swawole dla dzieci i młodzieży, regaty żeglarskie o Memoriał H. Czapiewskiego oraz zorganizowane przez PSS przejażdżki statkiem po Wiśle.

 W tym okresie doszło w działalności Towarzystwa do pewnego zastoju i kryzysu spowodowanego odsunięciem się od pracy grupy działaczy. Był to w sumie jednak okres niedługi bo już 8 października 1979 roku praca Towa­rzystwa uległa ponownemu ożywieniu. Tego dnia powierzono funkcję prezesa Janinie Romańskiej. Kierownikami sekcji zostali: historycznej  Franciszek Rózio, geograficznej  Joachim Bujak, literackiej  Roman Senski i plasty­cznej  Kazimierz Suchocki. Trzeba dodać, że najbardziej aktywna w tym okresie była sekcja plastyczna, w czym spora zasługa jej założyciela i kierownika. W sumie rok 1979 należy uznać w pracach Towarzystwa za dobry. Ukazał się drukiem długo oczekiwany I tom monografii! „Dzieje Świecia i je­go regionu” i kolejna pozycja Jana Kamińskiego ,,Zamek wodny w Świeciu”. Największą jednak radość wśród działaczy spowodowała ustna decyzja na­czelnika miasta i gminy Włodzimierza Kuberskiego o przyznaniu na potrzeby Towarzystwa oraz muzeum regionalnego pomieszczeń po byłym USC w ratuszu miejskim. Nie ma co ukrywać, że nadzieja realizacji postulowanych od lat starań o uzyskanie własnej siedziby, stała się dla działaczy TMZŚ najwięk­szym impulsem do ożywienia działalności. W krótkim czasie, po uprzątnięciu pomieszczeń, zorganizowana została w lokalu byłego USC indywidualna wy­stawa malarstwa członka TMZŚ  Marka Żydowicza. Cieszyła się ona bar­dzo dużym powodzeniem zwiedzających. Niestety, radość trwała krótko. To­warzystwo dysponowało lokalem tylko jeden miesiąc i do dnia dzisiejszego zostało bezdomne. Osłodą dla działaczy stał się w tym czasie jeszcze jeden sukces wydawniczy, bowiem pod koniec roku ukazał się pierwszy samodziel­ny tomik poetycki członka sekcji literackiej  Romana Senskiego pt. „Wa­hadło Serca”.

 Tradycyjne, bo już siódme ,,Dni Ziemi Świeckiej” zorganizowane zosta­ły w okresie od 30 maja do 2 czerwca 1980. Obok programowo już niemal stałych imprez „Dni” poszerzone zostały c wojewódzki przegląd zespołów ta­necznych szkół średnich, turnieje i zabawy na osiedlach Kościuszki, Marianki, Prusa i Przechowo. W amfiteatrze miejskim odbyła się impreza „Rzemiosło  prezentuje”. Mający już swoje stałe miejsce w programie przegląd amator­skiej twórczości plastycznej był tym razem konkursem otwartym. W dziale malarstwa I nagrodę zdobył Tomasz Kubis z Bydgoszczy, II  Kazimierz Suchocki i III  Bernard Kozłowski (obaj ze Świecia). W dziale grafiki i ry­sunku najlepszym okazał się Roman Senski ze Świecia, a w rzeźbie  Ja­nusz Maj z Czerska k/Chojnic, Jan Zyrek z Gawrońca i Jerzy Derc ze Świecia. W dziale rzemiosła artystycznego wyróżniono prace Tadeusza Szczepańskiego.

 Rok 1981 zapisał się w naszym kraju jako rok trudny. Jednak VIII „Dni Ziemi Świeckiej”, które odbyły się na przełomie maja i czerwca ocenione zo­stały bardzo wysoko. Było to głównie zasługą Gertrudy Gostomskiej i Jerzego Malinowskiego  działaczy klubu fabrycznego ZCiP „Papirus”. Szczególnie udanymi imprezami były: ,,Papirusowy Jarmark”, „Sejmik Niezadowolonych” i osiedlowe turnieje. Interesujący przebieg miały zawody wędkarskie, strze­leckie, motorowe i tradycyjne już regaty żeglarskie. Ukazał się II tom mo­nografii ,,Dzieje Świecia i jego regionu”.

Uzyskane długoletnie doświadczenia pokazały konieczność wydłużenia okresu przygotowawczego do następnych „Dni Świecia”. Powołano zespół or­ganizacji ,,Dni”, któremu przewodniczyła Gertruda Gostomska. Zespół ten przystąpił do działań organizacyjno-przygotowawczych już jesienią 1981 roku.

 Decyzja okazała się słuszna bowiem powołana grupa działaczy doskonale wywiązała się ze swoich zadań. IX „Dni Świecia”  taką nazwę przyjęto  uznane zostały za najciekawsze i najlepiej zorganizowane w całym dotych­czasowym dorobku Towarzystwa Miłośników Ziemi Świeckiej. Imprezy, które odbywały się w dniach od 28 maja do 3 czerwca 1982 roku zlokalizowano w trzech miejscach, tj. w amfiteatrze, zamku i Świeckim Domu Kultury. Jako sensację przyjęło społeczeństwo Świecia już samo przygotowanie nieczynnego i dewastowanego od lat zamku do odbywania różnorodnych imprez. Kierowana przez Ryszarda Obertowskiego grupa zespołu budowlanego Urzędu Mia­sta i Gminy przy powszechnej i wydatnej pomocy młodzieży, dokonała pra­wie że „cudu”. Ogromnym, przede wszystkim społecznym wysiłkiem, przygo­towano komnaty i piwnice zamkowe do różnorodnych imprez. Prace murar­skie, stolarskie i chyba te najtrudniejsze porządkowe spowodowały, że świec­ki zamek przestał przypominać ruinę.

 W pomieszczeniach zamkowych zorganizowana została wystawa plastyków-amatorów oraz wystawa archeologiczna ze zbiorów Jana Kamińskiego. Bardzo ciekawą, choć kontrowersyjną koncepcję zagospodarowania zamku zaprezentował architekt ze Świecia  Tomasz Glaza.

Przed stelażami, na których eksponowane były rysunki techniczne i szkice dotyczące adaptacji historycznego obiektu gromadziły się tłumy zwiedzają­cych i szczerze zainteresowanych. Wystawy te czynne były przez cały okres w którym trwały „Dni”. Z imprez zamkowych na odnotowanie zasługuje jeszcze bardzo ciekawe spotkanie z dr Maksymilianem Grzegorzem z Zakładu Historii Pomorza PAN w Toruniu na temat przeszłości warownego obiektu, a także interesująco brzmiący w zamkowej akustyce koncert Capelli Bydgostiensis, który zgromadził wielu widzów. Dom Kultury przeznaczony był dla imprez bardziej kameralnych. Po raz pierwszy odbyła się „Biesiada Literac­ka”. Bardzo bogaty i różnorodny zestaw prac zgromadzano na wystawie ama­torskiej twórczości artystycznej. Czynne były wystawy różnego rodzaju, rów­nież związane z historią miasta; zorganizowano galerię poezji. Aktorzy Teatru Bałtyckiego spotkali się z dziećmi po spektaklu „Alicja w krainie czarów”. W amfiteatrze wystąpił Zespół Pieśni i Tańca Ziemi Bydgoskiej, a także zespół „Krajna” z Nakła.

 Wydano drukiem katalog sekcji plastycznej i literackiej. Zaprezentowano w nim twórczość Lucyny Fojut, Jadwigi Góreckiej, Haliny Karabin, Jana Jakubika, Cezarego Koszczyca, Bernarda Kozłowskiego, Waldemara Kustosza, Kazimierza Ogrodniczuka, Romana Senskiego, Kazimierza Pawła Suchockiego, Kazimierza Zygmunta Suchockiego, Marka Żydowicza i Jana Żyrka. Także Jan Kamiński wydał kolejną publikację pt. „Sto lat OSP w Świeciu”.

 Pomysłowość w realizacji bogatego programu IX Dni Świecia spowodo­wała, że cieszyły się one największą  jak dotąd  popularnością i zyskały autentyczne uznanie wśród mieszkańców Świecia. Przez cały czas trwania imprezy ciągnęły nie tylko do zamku, tłumy publiczności złożonej tak z ama­torów przeżyć kulturalnych jak również i zwykłych gapiów”. To chyba był właśnie największy walor IX Dni Świecia.

 Na walnym zebraniu sprawozdawczo-wyborczym, które przeprowadzono 17 marca 1983 roku nastąpiły zasadnicze zmiany w składzie zarządu i znacz­ne jego poszerzenie. Prezesem wybrano ponownie Janinę Romańską, pierw­szym wiceprezesem został Jan Jakubik, wiceprezesem  Michał Boroch, se­kretarzem  Kazimierz Wolicki, skarbnikiem  Bogusław Stadnik. Człon­kami zarządu zostali: Jan Kamiński, Joachim Bujak, Kazimierz Suchocki, Henryk Sarnecki, Zbysław Budzyński i Mirosław Mroczkowski. Postanowiono, że sekcjami kierować będą następujący działacze: plastyczną  Kazimierz Suchocki, literacką  Jan Jakubik, historyczną  Jan Kamiński. Powołano dwie nowe sekcje, tj. kształtowania i ochrony środowiska, na czele której stanął Zdzisław Erdmann i współpracy polsko-holenderskiej, którą kierował Henryk Sarnecki. Na zebraniu tym po raz pierwszy wystąpiono z propozycją obchodów 650-lecia nadania Świeciu praw miejskich. Trwały jednocześnie przygotowania do .obchodów jubileuszowych  X Dni Świecia.

 Odbyły się one w dniach od 27 maja do 5 czerwca 1983 roku. Obok tra­dycyjnie już organizowanych imprez artystycznych, oświatowych i sportowych, a także turniejów i przeglądów na centralne niejako miejsce wysunęły się uroczystości z okazji 100-lecia Cukrowni w Świeciu. W Domu Kultury czynne były wystawy: filatelistyczna i numizmatyczna. W trakcie „Biesiady Literac­kiej” ogłoszono wyniki i wręczono nagrody uczestnikom pierwszego konkursu literackiego TMZŚ. W miejskim amfiteatrze odbyło się widowisko dla dzieci ,.Zaczarowany las”. Po raz pierwszy bogate zbiory osobliwości przyrodniczych z okolic Świecia zaprezentował Zdzisław Erdmann. X Dni stały się także okazją do odwiedzenia Świecia przez delegację zaprzyjaźnionego holender­skiego miasta Lelystad z prezesem Holenderskiego Towarzystwa Polonijnego  Zygmuntem Pasińskim.

 Ponieważ działacze, a także sympatycy Towarzystwa coraz częściej po­wracali do tematu obchodów 650-lecia miasta postanowiono, że prezes Towa­rzystwa wystąpi z taką inicjatywą na miejsko-gminnej sprawozdawczo-wyborczej konferencji PZPR  30 grudnia 1983 roku. Zabierając głos na tej konferencji prezes Towarzystwa  Janina Romańska po krótkim scharakte­ryzowaniu działalności Towarzystwa Miłośników Ziemi Świeckiej wystąpiła z następującym apelem: „…Towarzysze Delegaci, miasto nasze za pięć lat, a więc w 1988 roku obchodzić będzie ważny Jubileusz  650 rocznicę nadania praw miejskich. Do tak wielkiej rocznicy trzeba się odpowiednio przygotować i nadać temu wydarzeniu należną rangę. Historia dała wiele przykładów, z których mieszkańcy Świecia mogą być dumni. Począwszy od długotrwałych upartych walk z zakonem krzyżackim, po nieustępliwe przeciwstawianie się germanizacji pruskiego zaborcy. Wspomnijmy tu choćby fakty udziału w po­wstaniach styczniowym i listopadowym, chlubną kartę zapisaną przez założone w roku 1896 Towarzystwo Gimnastyczne „Sokół” czy też walki z Grenzschutzem podczas uroczystości ku czci Jana Kilińskiego w 1919 roku. Historia wskazuje nam też inne daty, jak strajki robotników przemysłowych i rolnych w 1933 roku czy też czterodniowy głodowy strajk w 1937 roku… Dziś Świecie jest zupełnie innym miastem. Miastem dwukrotnie większym, nowoczesnym, miastem z nową dynamiczną, wykształconą i pracowitą społecznością. To przykład zmian ilościowych i jakościowych w okresie Polski Ludowej… Dla­tego zwracam się do Towarzyszy Delegatów z upoważnienia zarządu Towa­rzystwa Miłośników Ziemi Świeckiej z wnioskiem, by konferencja podjęła specjalną uchwalę następującej treści: Dla godnego upamiętnienia Jubileuszu 650-lecia nadania Świeciu praw miejskich, co miało miejsce 25 lipca 1338 roku, oraz ukazania historycznego jak również współczesnego dorobku mate­rialnego i kulturalnego pokoleń patriotycznych, pracowitych i ofiarnych miesz­kańców tej ziemi, a także w celu zespolenia mieszkańców Świecia w wspólnej trosce i pracy dla pomnażania osiągnięć miasta oraz wzbogacania go w nowe wytwory pracy i myśli  a więc dla dobra i sławy Świecia oraz całej Ludowej Ojczyzny  ustanawia się rok 1988 Rokiem Jubileuszu 650-lecia Miasta”.

 Konferencja przyjęła jednogłośnie zaproponowany tekst uchwały zobo­wiązując jednocześnie zespół radnych, członków PZPR przy Miejsko-Gminnej Radzie Narodowej do wystąpienia na najbliższej Sesji z inicjatywą uchwałodawczą w sprawie Jubileuszu.

 W ślad za tym przystąpienie do przygotowań Jubileuszu stało się faktem, bowiem Sesja Rady Narodowej już 9 lutego 1984 roku przyjęła odpowiednią uchwałę powołując jednocześnie Społeczny Komitet Obchodów 650-lecia, jego robocze zespoły, a także ustalając cele obchodów i etapy poszczególnych prac przygotowawczych.

 O uznaniu przez radnych dokonań Towarzystwa Miłośników Ziemi Świec­kiej niech świadczy fakt, że w składzie 36-osobowego Komitetu Organiza­cyjnego, do którego powołano zajmujące ważne w mieście stanowiska osoby znalazło się jedenastu naszych członków, a w składzie 13-osobowego prezydium  6 członków Towarzystwa: przewodniczący Komitetu Obchodów  Jerzy Krzywański, jego zastępcą  Włodzimierz Kuberski. Sekretarzem Komitetu Obchodów została Janina Romańska  prezes TMZŚ. Także spośród dzie­więciu roboczych zespołów problemowych, trzema kierują nasi działacze. Zespołem obchodów ..Dni Świecia”  Kazimierz Wolicki. zespołem Mistrza Gospodarności  Czesław Dobrzelecki, zespołem Informacji Propagandy i Wydawnictw  Krzysztof Kubiński.

 Tymczasem zbliżały się XI Dni Świecia. które miały się stać także uro­czystą inauguracją przygotowań do obchodów Jubileuszu Miasta. Odbyły się one w dniach l10 czerwca 1984 i połączone zostały po raz pierwszy z Dnia­mi „Gazety Pomorskiej” w Świeciu. Stąd też obfitowały w liczne spotkania z dziennikarzami oraz publikacje na łamach tej gazety. Poza tradycyjnie or­ganizowanymi imprezami i wystawami podkreślić trzeba nowe inicjatywy Towarzystwa jak zorganizowany po raz pierwszy konkurs dla młodzieży na temat ochrony środowiska oraz współudział w organizacji Ogólnopolskiego Seminarium Dyskusyjnych Klubów Filmowych pn. „Od braci Lumiere do mistrzów kina współczesnego”, na które to seminarium staraniem TMZŚ Kujawsko-Pomorskie Towarzystwo Kulturalne w Bydgoszczy wydało publikację pt. „20-lecie DKF Klaps-83″. Z wydawnictw ukazał się jeszcze almanach poetycki pt. „Trącanie słowa”, w którym zawarto utwory Romana Senskiego, Jana Jakubika i Kazimierza Zygmunta Suchockiego. XI Dni Świecia obfito­wały w wiele występów zespołów folklorystycznych w amfiteatrze, jednak szczególną rangę nadano ich inauguracji. Do zgromadzonej w amfiteatrze 5-tysięcznej publiczności wygłosił piękny apel przewodniczący Społecznego Komitetu Obchodów 650-lecia Miasta  Jerzy Krzywański, następnie na­czelnik miasta i gminy Włodzimierz Kuberski przekazał symboliczne klucze od bram miasta prezesowi Towarzystwa. W części artystycznej wystąpili ar­tyści scen warszawskich: Alicja Majewska, Ewa Bem i Andrzej Zaucha. Grał pagartowski zespół jazzowy „Big Warsaw Band”. Fundatorem tej frajdy dla świeckiej publiczności było Stowarzyszenie Popularyzacji Prasy w Bydgosz­czy. Rangi tym Dniom nadało to, że gościliśmy wojewodę bydgoskiego  Sta­nisława Kubczaka, który pełni funkcję honorowego przewodniczącego Komitetu Obchodu 650-lecia. Gościem naszym był także zastępca dowódcy Po­morskiego Okręgu Wojskowego  gen. Zdzisław Ostrowski, sekretarz KW PZPR  Janusz Zemke i redaktor naczelny „Gazety Pomorskiej”  Zefiryn Jędrzyński.

 Okres do następnych Dni Świecia działacze TMZŚ poświęcili prawie w całości pracom na rzecz przygotowania Jubileuszu 800-lecia Świecia i 650-le­cia nadania praw miejskich. Mimo, że to aktywne zaangażowanie się w ob­chody pochłania wiele czasu i wysiłku, zorganizowano w ostatnim okresie kilka spotkań z młodzieżą na temat flory Ziemi Świeckiej. Członkowie To­warzystwa zorganizowali dwie wycieczki  na Diabelce do domniemanego grodziska książąt pomorskich i do parku w Sartowicach, w którym znajdują się unikalne zabytki przyrody. Nie zapomniano oczywiście o przygotowaniach do kolejnych Dni Świecia.

 Odbyły się one tym razem w okresie od 26 maja do 2 czerwca 1985 roku. Obok tradycyjnie organizowanych imprez charakteryzowały się one tym, że po raz pierwszy zorganizowany został Dzień Tucholi w Świeciu ponieważ w związku z historycznymi jubileuszami obu miast tak władze Świecia i Tu­choli jak również komitety organizacyjne obchodów, a także Towarzystwo Miłośników Ziemi Świeckiej i Borowiackie Towarzystwo Kulturalne posta­nowiły nawiązać współpracę.

 Działające od dwudziestu lat na naszym terenie regionalne ‚Stowarzysze­nie społeczno-kulturalne będące oddziałem Kujawsko- Pomorskiego Towarzy­stwa Kulturalnego w Bydgoszczy funkcjonowało pod różnymi nazwami. Cele jednak jakie stawiali sobie działacze tego stowarzyszenia pozostawały i po­zostają nie zmienione. Cele i wynikające z nich zadania to przede wszystkim popularyzowanie, inicjowanie, rozwijanie i wspieranie różnorodnych form społecznej aktywności i działalności kulturalno-oświatowej także integro­wanie społeczeństwa w działaniach na rzecz własnego środowiska. Towarzystwo Miłośników Ziemi Świeckiej skupia w swoich szeregach  obok działa­czy kultury  również historyków, literatów i plastyków nieprofesjonalnych. Chodzi nam generalnie o sprawy związane z integracją naszej świeckiej społeczności. kształtowania dumy ze swojego miasta, jego historii i ogromnego powojennego awansu. Czyli jak można to lapidarnie skwitować tak potrzeb­nego, nam wszystkim, szczególnie dziś, lokalnego patriotyzmu. A przecież nie można być patriotą nie kochając swojego własnego środowiska. Temu też słu­żą nasze różnorodne działania popularyzatorskie i prowadzona w ramach skromnych możliwości działalność wydawnicza Dużym wsparciem dla mery­torycznej działalności Towarzystwa jest Świecki Dom Kultury, w którym od 20 lat mieści się także nasza siedziba. Siedziba w cudzysłowie bowiem dzierżawimy tam nie cała szafę. I nie może być inaczej bo wszyscy wiedzą z jakimi trudnościami lokalowymi dla swojej działalności merytorycznej boryka się ta placówka. Ważnym problemem jest również postulowana od lat sprawa uruchomienia w Świeciu muzeum regionalnego, czy choćby izby pamią­tek stanowiącej zalążek takiego muzeum. Cenne wykopaliska archeologiczne, rozliczne dokumenty z okresu walki o polskość w czasie zaborów, a także pa­miątki ze stuletniej już  bogatej historii ruchu robotniczego na naszym terenie rozrzucone są po muzeach Grudziądza, Gdańska, Bydgoszczy i Toru­nia. Wydaje się wręcz nieprawdopodobne że w ciągu ponad 40 lat Polski Ludowej, w okresie dynamicznego rozwoju miasta nie udało się wygospodarować chociażby skromnego pomieszczenia na muzeum regionalne. Chyba jed­nak zabrakło dobrych chęci, bo miasta znacznie mniejsze rozwojowo mniej prężne, posiadają takie placówki już od dawna, jak choćby Tuchola, Żnin, Brodnica, Chełmno i wiele innych podobnych.

 Przekazana do rąk Czytelnika publikacja nie rości sobie pretensji aby być ścisłym kronikarskim zapisem dwudziestoletniej pracy Towarzystwa Mi­łośników Ziemi Świeckiej. Zamiarem wydawcy, było przede wszystkim, przy­pomnienie i ukazanie postaci działaczy, ludzi aktywnych, autentycznych spo­łeczników. Ich pasja, zaangażowanie i oddanie sprawom kultury były mo­torem wielu ciekawych inicjatyw, wartościowych działań organizatorskich i twórczych bez których nasze życie byłoby o wiele bardziej monotonne a tak­że pozbawione wielu przeżyć i wzruszeń. Skromne środki jakimi na ogół dysponowali wymagały tym większej pomysłowości, uporu i społecznikowskiej pasji, by stawiane sobie cele zrealizować. Działaczy takich niestety, jest coraz mniej.

 Chcielibyśmy tu także pokazać nie tylko działaczy, ale również instytucja, organizacje i zakłady pracy bez których nasza działalność stała by się bar­dzo uboga lub wręcz iluzoryczna. Nazwijmy ich członkami wspierającymi lub sympatykami Towarzystwa. Nie sposób wymienić ich wszystkich ale na pe­wno zasługują na to: Zakłady Celulozy i Papieru. Cukrownia, PUPiK ,.Ruch”, Spółdzielnia Mieszkaniowa, PSS „Społem”, Spółdzielnia „Zgoda”, TKKF „Mestwin”. PTTK i Klub Sportowy „Wda”. Podkreślić także należy bardzo do­bry klimat dla naszej pracy jaki stwarzają nam władze administracyjno-polityczne, a przede wszystkim pomoc ze strony Kujawsko-Pomorskiego Towa­rzystwa Kulturalnego w Bydgoszczy.

 Zdajemy sobie sprawę, że możemy spotkać się z pytaniem  po co wy­drukowano tę pozycję? Wydaje się jednak, że w okresie przerażającej ko­mercjalizacji naszej kultury masowej, a także ucieczki od tradycji cieka­wych i twórczych inicjatyw kulturalnych i oświatowych przez instytucie do tego powołane, zaprezentowanie dorobku naszego regionalnego towarzystwa kultury ma głęboki sens.

 Być może zapiski te okażą się przydatne kiedyś dla przyszłych history­ków Jeżeli tak się stanie lub jeśli Czytelnik, przeglądając te karty, pozna lepiej cząstkę dziejów własnego miasta, to przynajmniej jedno z zadań sta­wianych okolicznościowemu wydawnictwu zostanie spełnione.